Duraklama Devri (17.Yüzyıl) Islahat Hareketleri
Dersin sesli anlatımı
Osmanlı Devlet Adamlarının Islahat Yapmak İstemelerinin Nedenleri:
Osmanlı Devletinin savaşlarda eskisi gibi etkili olamaması, devlet otoritesinin zayıflaması sonucu, sık sık isyanların baş göstermesi, ekonomik durumun bozulması gibi nedenlerle Osmanlı devlet adamları ıslahat yapma gereği duydular.
Islahat Yapan Padişahlar:
I. Ahmet (1603-1617) : Osmanlı hanedanı içinde en yaşlı ve en akıllı olanın padişah olması esası olan EKBER VE ERŞAD KANUNU çıkarıldı. Taht kavgaları önlenmek ve kardeşlerin birbirilerini katletmeleri engellenmek istenmiştir.
II. Osman (Genç Osman) (1618-1622)
Ulema sınıfının yetkisini azaltarak, padişahın zamana göre yasaları koyabilme gücünü artırmak istedi. Bunların siyasetle uğraşmalarını ve devleti zayıflatmalarını önlemek istedi.
Yeniçeri Ocağını kaldırarak yerine Anadolu ve Suriye'deki Türklerden oluşan "milli bir ordu” kurmak ve yönetimi devşirmelerin etkisinden kurtarmak için başkenti tamamen Türk olan Anadolu’da bir şehre taşımayı düşündü.Saray dışından evlilik yaparak Osmanlı Sarayı’nı halka açmış olup,bu durum sosyal alanda bir ilk olarak kabul edilmektedir.
NOT : II. Osman (Genç Osman),niyetlerini fark eden yeniçeriler tarafından tahttan indirilerek 18 Mayıs 1622’de öldürüldü.II.Osman’ın tahttan indirilip I.Mustafa’nın ikinci kez tahta çıkarılması olayına Osmanlı tarihinde HAİLE-İ OSMANİYE denir. (18-20 Mayıs 1622)
IV. Murat (1623-1640)
12 yaşındayken tahta geçti. İktidarının ilk yıllarında yönetim saray kadınlarının ve Valide Kösem Sultan'ın elindeydi. 22 yaşına geldiğinde otoritesini sağlayabildi.
IV. Murat’ın yaptığı ıslahatlar şunlardır:
Yeniçerileri itaat altına aldı.
İsyanlar ve isyancılarla şiddetle mücadele etti.
İçki, tütün, meyhane ve gece sokağa çıkma yasağı uygulayarak asayişi sağladı.
Harcamaları kısıtlayarak, maliyeyi düzeltmeye çalıştı.
Devlet adamlarından,neler yapılması gerektiğini bildiren raporlar vermelerini istedi.
NOT: Bu konuda KOÇİ BEY sunduğu raporunda (Koçibey Risalesi) devletin gerileme nedenlerini ve bunların çözüm yollarını göstermiştir.
Islahat Yapan Sadrazamlar:
Kuyucu Murat Paşa : I. Ahmet dönemi Sadrazamıdır. İsyanları şiddet ve baskı kullanarak bastırmıştır.
Tarhuncu Ahmet Paşa: IV.Mehmet Dönemi sadrazamıdır.Osmanlı Tarihi’nde ilk mali bütçeyi hazırlamıştır.
Köprülüler Devri : IV.Mehmet Devrinde Köprülüler soyundan;
Köprülü Mehmet Paşa,
Fazıl Ahmet Paşa-1664 Vasvar Antlaşması bunun döneminde imzalandı.
Fazıl Mustafa Paşa =İstanbul ’da Baruthane-i Amire bu dönemde kuruldu.
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazam olmuşlardır.
Köprülü soyundan sadrazam olan ilk kişi Köprülü Mehmet Paşa'dır. Köprülü Mehmet Paşa kendisinden önceki sadrazamların sonlarını çok iyi bildiği için padişaha bazı şartlar ileri aşağıdaki koşullarla sadrazam olmayı kabul etmiştir:
Saray devlet işlerine karışmayacak
Devlet memurluklarına istediği kişileri atayabilecek.
Kendisi hakkında bir şikayet olursa, savunması alınmadan görevden alınmayacak.
NOT: Köprülü Mehmet Paşa'nın amacı istediklerini yapabileceği bir ortam hazırlamaktır. ü Köprülü Mehmet Paşa ŞARTLI sadrazam olan İLK kişidir.
Köprülüler ordu ve maliyeyi düzeltmeye çalışmışlardır.
AÇIKLAMA : Duraklama döneminde ıslahat yapan sadrazamlardan biri de AMCAZADE HÜSEYİN PAŞA (1691-1702)’dır.Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları bu dönemde imzalanmıştır.İlk deniz kanunnamesi de bu dönemde hazırlanmıştır. İsteği sonucunda NAİMA TARİHİ yazılmıştır.
Duraklama Devri (17.Yüzyıl) Islahatlarının Genel Karakteri Ve Sonuçları
Bu yüzyılda isyanlar şiddet ve baskı ile önlenmeye çalışıldı.
Devlet yapısında KÖKLÜ değişimler yapılamadı. Yapılmak istenenler de çıkar çevreleri tarafından engellendi.
Geçici olarak iyi sonuçlar verse bile KALICI sonuçlar doğurmadı.
Ayrıca Avrupa Devletleri Osmanlı Devleti'nin toparlanmasına izin vermediler.
Duraklama Dönemi İle İlgili Birkaç Önemli Not
İLK kez III. Mehmet’ten sonra şehzadelerin "SANCAĞA ÇIKMA" usulü kaldırılmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu Avusturyaya karşı siyasal üstünlüğünü ve yaptırım gücünü İLK defa ZİTVATOROK ANTLAŞMASI ile kaybetti.(1606)
Osmanlı Tarihinde yeniçeriler tarafından öldürülen İLK padişah GENÇ OSMAN (II.OSMAN) dır.
Türkiye'de ilk baraj 1619 yılında Sultan II. Osman tarafından yaptırılan 10 metre yüksekliğindeki "Topuz Bendi"dir 0 Osmanlılarda İLK malî bütçeyi TARHUNCU AHMET PAŞA yapmıştır.
Yeniçerilerin,Sultan İbrahim’in tahtan indirilerek oğlu IV.Mehmet’in padişahlığa getirilmesine neden oldukları olaya "Hazarpare Olayı’’ denir. (8 ağustos 1648)
Sultan IV.Murat’ın İLK seferi 1635 REVAN SEFERİ’dir.
İLK Türk-İran sınırı KASR-I ŞİRİN antlaşması ile çizildi.(1639)
Ruslarla İLK barış antlaşması(Bahçesaray-Çehrin Antlaşması) IV.Mehmet döneminde 1681’de imzalanmıştır.(Çehrin seferi)
Osmanlı Devleti’nde Köprülü soyundan olup İLK KEZ ve ŞARTLI sadrazam olan kişi Köprülü Mehmet Paşa’dır.
Osmanlılar İLK defa KARLOFÇA (1699) ve İSTANBUL(1700) antlaşmaları ile toprak kaybetti.