III. Murad Dönemi (1574-1595) Özeti
Bu dersimizde III. Murad dönemi siyasi ve sosyal olayları inceleyeceğiz.
Özetin sesli anlatımı
Osmanlı toprakları bu dönemde en geniş sınırlara ulaşmıştır. 1582’de Yeniçeri Ocağı’na,Kanun-u Kadim’e aykırı olarak devşirme dışı kimseler de ilk kez bu dönemde alınmıştır. 1578’te İngiltere’ye de ilk kapitülasyon verilmiştir. Sultan III. Murat hem YÜKSELME DÖNEMİ hem de DURAKLAMA DÖNEMİ padişahıdır.
DÖNEMİN ÖNEMLİ OLAYLARI
Lehistan’ın Himaye Altına Alınması (1575) -Polonya ve Litvanya-
İlk Osmanlı-Lehistan savaşı 1484’te II. Bayezid döneminde Kili ve Akkerman kalelerinin fethi esnasında yapılmıştı. Lehistan kralının veliaht bırakmadan ölümü üzerine Fransa’nın da desteğini alarak Osmanlı Devleti müdahale etti ve kendi adayı Erdel prensi Baturi’yi kral seçti. Böylece Lehistan Osmanlı himayesine girmiş oldu. Böylece Osmanlı devleti Baltık denizine ulaşmış oldu. 1587 yılına kadar Lehistan’da Osmanlı hakimiyeti devam etti.
Fas’ın Himaye Altına Alınması (1577)
Fas Sultanlığında taht mücadelesinin başlaması üzerine bir grup Portekiz’den bir grup ise Osmanlı’dan yardım istemişti. Portekiz’in müdahalesi üzerine Osmanlı devleti de Fas’a girdi. Osmanlı kuvvetleri Ramazan Paşa idaresinde Vadi’s Sebil (Vadi’s Seyl-Kasrü’l-Kebir) Savaşı’nda Portekiz kuvvetlerini yok etti. Portekiz kralı Sebastian savaşta öldü. Fas’da Osmanlı taraftarı bir kişi kral seçilerek himaye altına alındı. Böylece Mısır’dan Fas’a kadar tüm Kuzey Afrika Osmanlı yönetimine geçti. Osmanlı devleti Hint deniz seferlerinde yenemediği Portekizleri karada mağlup etmişti. Bu savaştan sonra Portekiz kendisini uzun müddet toparlayamamış ve İspanyol işgaline uğramıştır. Hint ticaret yolunun kontrolü ise İngiltere ile Hollanda’ya geçmiştir.
OSMANLI-İRAN SAVAŞLARI (1578-1590):
II. İsmail Amasya anlaşmasını bozdu. Ancak fazla yaşamayınca önemli bir gelişme olmadı. İran’ın bölgeye yayılma gayretleri, Bölgedeki Sünni halka baskı yapması, Rus ilerlemesi, Kırımla doğudan kara bağlantısı kurma gayeleri ile Kafkasya seferi yapıldı. Geceleyin meşaleler altında devam eden (Meşaleler Savaşı) savaşları Osmanlı devleti kazandı. Kafkaslar Osmanlı denetimine girdi. Ferhat Paşa (İstanbul) Anlaşması (1590) İran’ın isteği ile yapılan bu anlaşmayla Tebriz, Karabağ, Gence, Gürcistan ve Luristan Osmanlı devletine bağlandı. Böylece doğudaki en geniş sınırlara ulaşılmış oldu.
Yeniçeri İsyanları
İran’la anlaşma yapıldıktan sonra yeniçeri isyanları oldu. İsyanların görünürdeki sebebi ulufe ise de asıl sebep devlet teşkilatındaki bozulmanın başlamasıdır. İlk defa yeniçeri ocağına rastgele kimseler bu dönemde alınmıştır. İsyan eden yeniçerilerin istekleri yerine getirilmiştir. 2 Nisan 1589 da meydana gelen yeniçeri isyanına Beylerbeyi Vak’ası denir.
NOT :
Yeniçeri Ocağı,Sultan I.Murat döneminde kurulmuş,II.Murat döneminde devşirme sistemi ve Kanun-u Kadim ile bu ocağın asker ihtiyacı karşılanmaya çalışılmış,III.Murat döneminde de bu ocağa kanuna aykırı olarak asker alınmaya başlanmıştır.
Osmanlı Tarihi’nde ilk yeniçeri isyanı 1446’da Fatih’in ilk kez tahta çıkmasından sonra meydana gelen Buçuktepe İsyanı’dır
Kapitülasyonların Yaygınlaştırılması
Sokullu döneminde; a)Avrupa devletleri arasında çekişmeyi artırmak
b)Akdeniz ticaretini canlandırmak
c)Fransa’yı rekabet içine sokmak amacıyla, 1568 yılında Avusturya’ya bazı ayrıcalıklar, 1578 yılında İngilizlere ilk kapitülasyonlar verildi.
d)Fransa’nın ayrıcalıkları genişletildi.
Avusturya Savaşları
1593 yılında Bosna ve Macaristan sınırında çetelerin halka saldırması ve Bosna Valisi Telli Hasan Paşa’nın pusuya düşürülerek öldürülmesi üzerine Avusturya’ya savaş ilan edildi. Avusturya üzerine yürüyen Sadrazam Koca Sinan Paşa ilk yıllarda başarılar kazandı ve Yanıkkale ele geçirildi. Bu savaşlar devam ederken III. Murad öldü.
III. MURAT DÖNEMİ İLE İLGİLİ BİRKAÇ ÖNEMLİ NOT
Osmanlı Tarihi’nde İLK defa KANUN-U KADİM (Yeniçeri Ocağına asker alma kanunu), III.MURAT zamanında bozuldu.
Yani Yeniçeri ocağına devşirme dışı kimseler de ilk kez bu dönemde alınmıştır.
İngiltere’ye kapitülasyonlar İLK kez 1578’de bu dönemde verilmiştir.