Osmanlı'da Saray Teşkilatı
“Osmanlı Kültür ve Medeniyeti Konu Anlatımı “nın önemli bir konusunu da saray teşkilatı oluşturmaktadır.
SARAY TEŞKİLATI
“Osmanlı Kültür ve Medeniyeti Konu Anlatımı “nın önemli bir konusunu da saray teşkilatı oluşturmaktadır.
Saray; devlet yönetiminin merkezi, hem de padişahın özel hayatının geçtiği yerdir.
İlk saray Bursa’da yapılmıştır. Daha sonra başkent Edirne’ye taşınınca Edirne Sarayı inşa edilmiştir. İstanbul’un fethi ve başkent yapılmasıyla Fatih Sultan Mehmet tarafından Topkapı sarayı inşa edilmiştir.
Topkapı sarayı XIX. yüzyıla kadar padişahların yaşadığı ve devletin yönetildiği yer olmuştur. Daha sonra İstanbul’da birçok saray ve köşk inşa edilmişse de bunlar içerisinde en önemlisi Dolmabahçe, Çırağan, Beylerbeyi ve Yıldız Sarayı olmuştur.
Topkapı Sarayı kendi içinde üç bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler; Enderun, Birun ve Harem’dir.
ENDERUN
Padişahın özel hayatının geçtiği sarayın iç bölümüdür. Burada padişahın hizmetine bakan güvenilir kimselerin bulunduğu hizmet ve eğitim odaları ve harem bulunuyordu. Enderundaki odalar şunlardır:
Has oda: Padişahın günlük hizmetine bakarlardı.
Hazine Odası: Padişahın özel hazinesine bakarlardı.
Kiler Odası: Yemek ve sofra hizmetlerini yaparlardı.
Seferli Odası: Berber, terzi, müzisyen gibi görevliler bulunurdu.
Küçük ve Büyük odalar: Çeşitli eğitimlerin verildiği bölümdür.
Devşirme usulüyle toplanan oğlanlar, Acemi oğlanlar ocağına götürülmeden önce, içlerinden seçilenler Topkapı sarayına alınarak, sıkı bir disiplin altında yetiştirilirlerdi.
Bunlara dini bilgiler, Arapça, Farsça gibi dersler ve pratik el sanatları öğretilirdi. Bunlara içoğlanı denilirdi.
Amaç saraya alınan bu içoğlanlarını gerçek bir dindar, devlet adamı, asker ve seçkin nitelikli bir kişi olarak yetiştirmekti.
HAREM
Osmanlı Sarayında kadınların yaşadığı bölüme Harem denirdi. Saraya alınan kızlar ilgi ve yeteneklerine göre sıkı bir eğitim görürlerdi. Eğer padişah tarafından sarayda tutulmazlarsa çıkma ile saray dışında görevlendirilen Kapıkullarıyla evlendirilirlerdi.
BİRUN
Sarayın dış bölümüne denir. Bîrûn’daki görevliler ve teşkilatları şunlardı:
DİĞER SARAY GÖREVLİLERİ
Yeniçeri ağası: Yeniçeri ordusunun komutanıdır.
Müteferrika: Saray hizmetlisidir. Enderun’dan çıkma iç oğlanlardan oluşmaktadır. Padişahın çeşitli işlerini gören görevlilerdir.
Çeşnigir: Sarayın mutfağında görev yapan aşçılardan oluşmaktadır. (Mutfak işleri) Kiler odası görevlisi
Çavuşlar ve Kapıcılar: Elçilik ve haberleşmeden sorumludurlar.
Seyisler: Saray binek hayvanlarından sorumlu olan kişilerdir.
Darphane Emiri: Para basımından sorumlu olan görevlidir.
Hasodabaşı: Padişahın giyim kuşamından sorumlu olan devlet görevlisidir.
Silahtar: Silahlar ve cephanelikten sorumludur.
Yeniçeriler: Birun’daki en önemli grubu yeniçeriler oluşturmaktadırlar. Doğrudan padişaha bağlı olup, yeniçeriağası’nın yönetimindeki bu grup padişah ve sarayın güvenliğinden sorumludur.
Atlı bölük halkı: Yeniçeri ocağının süvari kısmıdır. Sipahiler, silahtarlar, sağ – sol garipler, sağ – sol ulufeciler bu gruptandır.
Sipahiler – Silahtarlar: Padişahın yakın korumalığını yapan görevlilerdir.
Sağ – Sol garipler: Bayrağı ve sancağı korurlar.
Sağ – Sol Ulufeciler: Hazinenin güvenliğinden sorumlu olan askeri birliktir.
Haremağası: Harem görevlisidir.
Kadın efendi: Padişahtan erkek çocuğu olan hanımlarına verilen isimdir. 16. yy’da ise Haseki denilirdi.
Valide Sultan: Padişahın annesine verilen isimdir.